معمولا وقتی خانمی باردار می شود، اولين چيزی که ذهن والدين را مشغول می کند، جنسيت جنين است. وقتی هم که نوزاد به دنيا می آيد، باز اولين چيزی که به آن توجه می شود، جنسيت کودک است.
به گزارش شفاف، دکتر سید محسن هاشمی، جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری درخصوص ابهام جنسی می گوید: در پزشکی، وجود آلت در وضعيت ظاهری دستگاه تناسلی، نشاندهنده مذکر بودن نوزاد است و نداشتن آن، نشاندهنده مونث بودن. عوامل زيادی بايد دست به دست هم بدهند تا يك جنين شكل مذكر يا مونث به خود بگيرد. اما در برخی موارد، دستگاه تناسلی نوزاد حالت بينابينی دارد. اينجاست که بحث ابهام جنسی مطرح می شود؛ يعنی از نظر ظاهری آلت نوزاد بسيار کوچک است و ظاهر دستگاه تناسلی اوليه به شكلی است كه نه می توان در مشاهده اول به او دختر گفت، نه پسر. برای مثال، رشد آلت کمتر از دو سانتی متر است يا ممکن است بيضهها از داخل شکم پايين نيامده باشند يا اينکه فقط يک منفذ کوچک مانند دهانه رحم در ناحيه تناسلی نوزاد وجود داشته باشد. در اين صورت نمی توانيم سریع بگوييم که نوزاد دختر است يا پسر و اين يعنی ابهام جنسی.
والدين و پزشکان بايد چهکار کنند؟
بايد سعی کنيم در اولين بررسی ها، خود را به اين تشخيص برسانيم که اين نوزاد بيشتر به سمت دختر متمايل است يا به سمت پسر. در اين صورت است كه می توان روشهای درمانی، اعمال جراحی و حتی مشاورههای لازم را برنامهريزی كرد. بيماران با ناهنجاری های تمايز جنسيتی با اين 4 مشکل تظاهر می كنند: در دوران نوزادی با دستگاه تناسلی مبهم، بلوغ نامتناسب، تاخير در بلوغ و ناباروری.
در برخورد با نوزادی که ابهام جنسی دارد، چه اقداماتی بايد انجام شود؟
اولين کاری که در رابطه با نوزادان با ابهام دستگاه تناسلی انجام می دهيم، اين است که شرح حال کاملی از والدين می گيريم و بر اساس اين شرح حال بررسی می کنيم که آيا مادر در زمان بارداری دارو مصرف کرده يا نه؟ و در صورتی که مصرف می کرده، چه دارويی و در چه زمانی از بارداری؟ آيا نوزاد علايمی مانند تهوع و يا استفراغ دارد؟ آيا در ديگر افراد خانواده سابقه ابهام دستگاه تناسلی وجود دارد؟ آيا در خانواده، خانمهايی بودهاند که اصلا عادت ماهيانه نشده باشند؟ آيا افراد عقيم در فاميل وجود داشتهاند؟ همه اين سوالات در بررسی نوزاد تاثير دارد و به ما کمک می کند که بر اساس سوابق ارثی، مصرف دارو و احتمالا اختلالات ژنتيکی بتوانيم عامل اين مشکل را کشف کنيم. اما به هر حال، آنچه اهميت دارد، اين است که کادر پزشکی و والدين هر چه سريعتر در اولين فرصت بررسی کنند که نوزاد به پسر بودن نزديكتر است يا دختر بودن؛ و اقدامات لازم تشخيصی و درمانی در اين خصوص انجام می شود تا از بحران پيشآمده و استرس خانوادگی و فشار روانی زيادی که به خانواده تحميل می شود، کاسته شود. البته بايد تاكيد كنم که تعيين جنسيت سريع ولی نامناسب، هر چند برای خانواده، پزشكان و كادر پرستاری خوشايند است، ولی ممكن است در آينده مشكلات پيچيدهتری را به وجود آورد. ما بر تشخيص سريع و دقيق تاكيد داريم.
وظيفه پدر و مادر چيست؟
در مورد ابهام جنسی کودکان، کادر پزشکی بايد اقدامات اوليه و مهم را انجام دهد. اما توصيه به پدر و مادرها اين است که اولا دچار اضطراب نشوند. اگر در دوران بارداری به هويت جنسی جنين پی نبردند، پزشک را وادار به انجام سونوگرافی های مکرر نکنند و اجازه دهند جنين به دنيا بيايد. اگر فرزند به دنيا آمد و دچار دستگاه تناسلی مبهم بود، بايد به پزشکان اجازه دهند تا بررسی های ژنتيكی و هورمونی لازم را انجام دهند و بعد در اولين فرصت مشخص کنند نوزاد به سمت چه جنسی گرايش پيدا كند. آنچه در تصميمگيری مهم است، اين است که در آينده برای ما هويت جنسي فرد مهمتر از توانايی باروری او است، زيرا افراد باهويتشان زندگی می کنند، نه با قدرت باروری شان. بنابراين بايد دقت کرد که هويت ظاهری نوزاد به چه جنسی نزديکتر است؟ هويت ظاهری يک پسر در آينده، روابط جنسی فعال اوست. بالطبع اگر نتواند يک رابطه جنسی فعال را برقرار کند، دچار آسيبهای روانی فراوان و غير قابل برگشتی خواهد شد.
بهطور طبيعی اندازه طول آلت نوزاد پسر، در حالت كشيده بين 2.8 تا 2.4 سانتی متر است. اگر ديديم نوزاد، زايده آلتمانند بسيار کوچکی دارد كه از قدرت رشد برخوردار نيست، يا قطر آلت در پسر بچهای که به دنيا می آيد بسيار كم است، بايد نوزاد را به سمت دختر بودن پيش ببريم، حتی اگر از نظر کروموزمی پسر باشد برای اينکه اين ظاهر، ظاهری نيست که مردی در آينده بتواند در فعاليتهای جنسی خود از آن استفاده کند.
مشکلی پيش نخواهد آمد؟
خیر، چون هويت جنسی فقط کروموزم نيست؛ بلكه تربيت، پوشش لباس، نامگذاری، محيط و اجتماع است که همه با هم در ايجاد هويت جنسی دخيلاند. ما در رابطه با هويت جنسی دو نظريه داريم: نظريه ژنتيکی و نظريه پرورشی. ما پسرانی داشتهايم که حتی در مدارس دخترانه تحصيل کردهاند و نام دخترانه هم داشتهاند اما در سنين بالا که بررسی شدهاند از نظر ژنتيکی مرد بودهاند ولی بيضههايشان خيلی کوچک بوده و از ناحيه شکم پايين نيامده بود و بعد از طريق رفتارهايشان مورد بررسی جنسيتی قرار گرفتند. بنابراين برای ما خيلی مهم است که فرد با چه هويتی می خواهد زندگی کند و بعد ما آن هويت را برايش شکل دهيم و كامل كنيم. اگر بگوييم فردی مذكر است اما نتواند ظاهر مردانه داشته باشد، از نظر روانی نمی تواند زندگی مناسبی داشته باشد و با خودش کنار نمی آيد. اما اگر ديديم زايده آلتمانند جنين دختر، بيشتر از معمول رشد کرده است، او را به سمت مرد بودن سوق نمی دهيم، چون از نظر کروموزمی زن بوده و دارای رحم و تخمدان است و قدرت باروری در آينده دارد؛ مثلا يک بيماری ای داريم تحت عنوان پرکاری غده فوقکليه که می تواند صفات مردگونهای را برای دختران به هنگام تولد ايجاد کند. اين مشکل اگر در دوره بارداری اتفاق بيفتد، دستگاه تناسلی دختر کمی حالت پسرانه پيدا می کند. مهم اين است که ما سريع و دقيق تصميممان را بگيريم، زيرا اگر اشتباه کنيم بعدها اصلاح آن خيلی سخت خواهد بود، زيرا فرد با اين هويت چند سالی زندگی کرده است و تغيير دادن آن کار بسيار مشکلی است.
چه سنی برای انجام اين قبيل اقدامات پزشکی مناسبتر است؟
هر چه زودتر کودک عمل شود، هويت جنسی اش شکل گرفته و با آن کنار می آيد، پس بهتر است از همان هفتههای اول، درمان را شروع کنيم.
تعریف:
ابهام جنسی به حالتی گفته می شود که دستگاه تناسلی کودک نامشخص باشد، مثلا ظاهر پسرانه در یک دختر و یا ظاهر دخترانه در یک پسر وجود داشته باشد.
انسان ها 46 کروموزوم در هر سلول دارند که این ها به شکل جفت می باشند. جفت بیست و سوم از کروموزم ها جنسیت ما را مشخص می کند. زنان 2 کروموزم x و مردان یک کروموزم x و یک کروموزم y دارند. یک زن معمولی xx 46 و یک مرد معمولی xy 46 است. در موقع تکامل جنین در رحم، در هر دو جنس، بافت هایی که غدد جنسی (تخمدان و بیضه) را بوجود می آورند٬ یکسان بوده و بر اساس جنسیت به یکی از این ها تبدیل می شوند. کروموزوم y باعث تبدیل غدد جنسی تمایز نیافته به بیضه می شود و عدم وجود کروموزوم y باعث ایجاد تخمدان و اندام جنسی زنانه می گردد. تغییرات هورمون های جنسی و عوامل مختلف، ممکن است روی این تکامل تاثیر بگذارد و ابهام جنسی بوجود آورد.
انواع ابهامات جنسی:
1. هرمافرودیسم حقیقی: true hermaphroditism
این بچه ها دارای خصوصیات زیر می باشند:
-دستگاه تناسلی خارجی: ظاهر دستگاه تناسلی خارجی اغلب به شکل پسرانه وناقص می باشد. آلت تناسلی پسرانه و کوچک است. سوراخ مجرای ادرار می تواند در نوک آلت و یا قاعده آن قرار گیرد. معمولا آلت انحنای شدید دارد. کیسه بیضه ها اغلب خالی است و یا فقط در یک طرف حاوی بیضه می باشد. خیلی ها فکر می کنند که این یک پسر، دچار بیماری نقص تشکیل مجرای ادرار و عدم نزول بیضه دو طرفه است.
-دستگاه تناسلی داخلی: این کودکان اندام جنسی داخلی هر دو جنس را دارا هستند و گنادها ی جنسی دخترانه و پسرانه را با همدیگر دارند. این گنادها به شکلی هستند که در یک طرف تخمدان و در سوی دیگر بیضه قرار می گیرد و گاه بیضه و تخمدان در همدیگر ادغام می شوند.
-درمان: این قبیل بچه ها را می توان هم به دختر و هم به پسر تبدیل نمود. تبدیل نمودن آنها به پسر منوط به داشتن آلت به طول مناسب است (حداقل طول آلت در دوران نوزادی 2.5 سانتی متر است). در صورتی که طول آلت کمتر از آن باشد٬ بهتر است که به دختر تبدیل گردند. به هر حال درصورت دارا بودن شرایط مناسب بر اساس خواست والدین ،جنسیت کودک تعیین و عمل جراحی توسط جراح اطفال بر اساس جنسیت انجام می شود. اما در نوعی که گنادها مشترک است (تخمدان و بیضه در همدیگر ادغام شده اند)، به علت اینکه می بایست گنادها کاملا برداشته شوند٬ لذا کودک باید به جنسیت دختر تبدیل شود. به هر حال وقتی که کودک به یکی از جنسیت ها تبدیل می شود، گناد جنس مخالف باید برداشته شود. در آزمایش ژنتیک مشاهده می شود که این کودکان در 80 درصد موارد ترکیب کروموزمیxx 46 دارند و در 20 درصد موارد، xy 46 یا xxy46 می باشند. در نتیجه 80 درصد این ها به راحتی قابل تبدیل به دختر می باشند.
3 . هرمافرودیسم دخترانه کاذب: female pseudohermaphroditism
-دستگاه تناسلی خارجی: در این نوع ابهام جنسی٬ دستگاه تناسلی خارجی به شکل پسرانه است. در اندام تناسلی خارجی علیرغم وجود شکل ظاهری کیسه بیضه ها، بیضه ای لمس نمی شود .
-دستگاه تناسلی داخلی: این کودکان دارای تخمدان و راه رحم می باشند، اما مجرای ادرار و راه رحم مشترک است.
-درمان: علت این بیماری به خاطر کمبود نوعی آنزیم به نام 21 هیدرو کسیلاز است٬ که این بیماران به دلیل از دست دادن نمک سدیم٬ اختلالات دیگری مثل بی قراری، استفراغ، کاهش فشار خون و عرق ریزش نیز دارند که باید سریعا به بیمارستان انتقال داده شوند. این بیماران را با انجام اعمال جراحی می توان به دختر تبدیل نمود و با ایجاد راه رحم و برداشتن آلت پسرانه شکل ظاهری دستگاه تناسلی کاملا دخترانه شده ودر صورت ازدواج باردار خواهند شد. دراین نوع، نوزادان باید تحت مراقبت های ویژه متخصصین غدد اطفال و مصرف داروهای خاص قرار گیرند.
3 . هر مافرودیسم کاذب مردانه: male pseudohermaphroditism
-دستگاه تناسلی خارجی: در این کودکان دستگاه تناسلی خارجی دخترانه است اما در بین لب های بزرگ فقط یک سوراخ دیده می شود که این سوراخ مجرای ادرار است و راه رحم وجود ندارد.
-دستگاه تناسلی داخلی: در این نوع ابهام جنسی بیضه ها تشکیل می شوند٬ اما اکثرا در داخل شکم قرار می گیرند. در بررسی کروموزمی ترکیب کروموزومی xy 46 مشاهده می شود. در بسیاری از موارد والدین متوجه بیماری کودک خود نمی شوند و کودک را با نام دختر نامگذاری می کنند. اما به مرور زمان برجستگی در کشاله ران به دلیل پایین آمدن بیضه ها بوجود می آید که با بررسی بیشتر٬ بیضه بودن آن ها مشخص می شود.
-درمان: این بیماری هم، نقص آنزیمی به اسم آنزیم 5 آلفا ردوکتاز (5α reductase) می باشد که مانع ترشح هورمون مردانه می شود و دستگاه تناسلی خارجی به شکل مردانه در نمی آید. این قبیل بیماران را علیرغم داشتن کروموزوم های مردانه، نمی توان به مرد تبدیل نمود. چون آلت مردانه وجود ندارد. به همین دلیل این بیماران را تحت عمل جراحی برداشتن بیضه ها و ایجاد واژن (راه رحمی) با استفاده از قسمتی از روده قرار می دهند. اما این کودکان پریود نخواهند شد و قدرت باروری ندارند.
4 . گنادهای مختلط: در این نوع ابهام جنسی، گنادهای پسرانه ناقص تشکیل شده و دستگاه تناسلی خارجی به شکل یک آلت ناقص است. در این افراد احتمال سرطانی شدن گنادها وجود دارد که باید گنادها برداشته شوند و بیمار به دختر تبدیل گردد.